Ας τσικνίσουμε με γνώση!

Σίγουρα, όλοι έχουμε ακούσει για το Τριώδιο, για την  περίοδο της Αποκριάς, για τη Κυριακή του "Φαρισαίου και του Τελώνη", του "Ασώτου", για την Τσικνοπέμπτη, την Τυρινή εβδομάδα και τόσα άλλα. Αναρωτηθήκαμε όμως, ποτέ τι σημαίνουν όλα αυτά, πώς συνδέονται  και πώς έχουν διαμορφώσει την παράδοσή μας;

Σε αυτή τη πτήση ο"Ερωδιός" θα μας ταξιδέψει στα "μυστικά" της παράδοσης μας. Θα πετάξει σαν "απελευθερωμένη ψυχή" πάνω από ένα σύννεφο τσίκνας, θα μας συστήσει το Τριώδιο και την περίοδο των Αποκριών και θα μας ξεναγήσει σε έθιμα και παραδόσεις στην πορεία του προς τη Μεγάλη Σαρακοστή.

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή, την πνευματική περίοδο που τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα. Οι Απόκριες ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου, τις τρεις πρώτες παρασκευαστικές εβδομάδες αυτού. Συγκεκριμένα, ξεκινούν από την εβδομάδα που διαβάζεται η παραβολή του "Φαρισαίου και του Τελώνη" μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή αλλιώς Τυρινής. Η ονομασία της περιόδου οφείλεται στο ότι οι κανόνες του Όρθρου εκείνη την περίοδο αποτελούνται από τρεις ωδές (ομάδες τροπαρίων) αντί των οκτώ ή εννέα που έχουν οι κανόνες όλη την υπόλοιπη χρονιά.

Οι Απόκριες σχεδόν πάντα ξεκινούν το μήνα Φεβρουάριο, ο οποίος πήρε το όνομα του από τον ρωμαϊκό Θεό Φέβρουο, που ήταν ο θεός των νεκρών, και τη Φέβρουα, τη θεά που επόπτυευε τους εξαγνισμούς. Επιπλέον, τα αποκριάτικα δρώμενα , που συνεπάγονται γλέντια, φαγοπότια, χορούς και μεταμφιέσεις ανάγονται σε διονυσιακές τελετές. Από τη λατρεία των νεκρών της αρχαίας ρωμαϊκής θρησκείας και του Διονύσου, περάσαμε στην απόδοση τιμής και μνήμης στους "κεκοιμισμένους" από την χριστιανική θρησκεία με την καθιέρωση του Ψυχοσάββατου μέσα σε αυτή την περίοδο της Αποκριάς με εμφανή επιρροή από τα αρχαία αυτά έθιμα λατρείας του Διονύσου.

Η πρώτη εβδομάδα των Αποκριών ονομάζεται "Προφωνή", επειδή παλιότερα προφωνούσαν, δηλαδή διαλαλούσαν, την έναρξη των Αποκριών.

Η δεύτερη εβδομάδα που μεσολαβεί ανάμεσα στην Κυριακή του Ασώτου και την Κυριακή της Αποκριάς, ονομάζεται "κρεατινή " ή της "κρεοφάγου", διότι επιρέπεται η κατάλυση κρέατος ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή εκείνης της εβδομάδας. Μάλιστα την Πέμπτη μέσα στην ίδια  εβδομάδα όλοι, ακόμα και οι πιο φτωχοί (το κρεάς ήταν προνόμιο των λίγων παλιότερα), έπρεπε να τσικνίσουν, δηλαδή να ψήσουν κρέας, εξού και η ονομασία Τσικνοπέμπτη που σηματοδοτεί την έναρξη της κρεοφαγίας των ημερών. Επιπλέον,  αυτή η εβδομάδα ονομάζεται και "αμολυτή " καθώς, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Μέγας στο βιβλίο του, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της Λαϊκής λατρείας", "απολύονται οι ψυχές των αποθαμένων και βγαίνουν στον Απάνω Κόσμο".
Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, η Κυριακή της Αποκριάς, οναμάστηκε έτσι διτι οι χριστιανοί προετοιμάζονται για τη νηστεία της μεγάλης Σαρακοστής, κατά την οποία απέχουν από το κρέας. Αποχή από το κρέας σημαίνει και η ετυμολογία του λατινικού καρναβαλιού (carnem levo, απομακρύνω το κρέας).

Μια και μιλάμε για την κρεατοφαγία των ημερών, σύμφωνα με την παράδοση, τα μακαρόνια είναι το υποχρεωτικό συνοδευτικό των κρεάτων διότι συνδέονται με τη "μακαριά", το νεκρόδειπνο, το γεύμα υπέρ αναπαύσεως των ψυχών. Στο λεξικό του Σουίδα αναφέρεται ως "μακαριά", παρασκεύασμα από από αλευρικά που περιέχει και μέλι, μεταξύ άλλων υλικών,  και μοιραζόταν σε όσους τελούσαν μυστήρια. Μέχρι σήμερα, την Τυρινή Αποκριά, σε πολλά μέρη σερβίρουν χειροποίητα μακαρόνια με τρυμμένο τυρί, ζεματισμένο βούτυρο και και περιχυμένα με μέλι.

Η τρίτη εβδομάδα ονομάζεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα ως ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας.

Ας είναι λοιπόν, η περίοδος της Αποκριάς, μια περίοδος αναστοχασμού και αφορμή για νέα ξεκινήματα, καθώς μας προετοιμάζει πνευματικά και σωματικά για τον ερχομό τη Μεγαλής Σαρακοστής με αποκορύφωμα την Ανάσταση του Θεανθρώπου και κατ' επέκταση την πνευματική ανάταση κάθε ανθρώπου.