Βίκτωρ Ουγκώ και Μαρκ Τουέιν

Επιστροφή στους κλασικούς με δυο ...κλασικούς! Σε αυτό το αφιέρωμα θα γνωρίσουμε δυο συγγραφείς, των οποίων τα έργα δικαίως υπήρξαν σταθμοί στην παγκόσμια λογοτεχνία, αλλά όχι μόνο. Αποτέλεσαν πηγή έμπευσης και για έργα του κλασικού κινηματογράφου. Πρόκειται για τον Βίκτωρ Ουγκώ και τον Μαρκ Τουέιν. Οι χαρακτήρες τους μαγεύουν και διδάσκουν  μέχρι και σήμερα, σε κοινωνίες τόσο διαφορετικές και εξελισσόμενες όσο οι σύγχρονες. Ποιος δεν σαγηνεύεται από τους ήρωες αυτούς, τον κλέφτη και άγιο Γιάννη Αγιάννη, την τσιγγάνα Εσμεράλντα, τον περιπετειώδη Τόμ Σόγιερ ή τον Χακ Φιν;
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, καλύτερα αυτούς τους συγγραφείς και τα έργα τους που βρίσκονται στον "Ερωδιό" και σας περιμένουν.

Βίκτωρ Ουγκώ, 1802- 1885

Ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός, ο πλέον σημαντικός και προβεβλημένος εκπρόσωπος του κινήματος του γαλλικού ρομαντισμού.
Από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του αντιλήφθηκε το λογοτεχνικό του ταλέντο και ξεκίνησε τις μεταφράσεις έργων από τα λατινικά καθώς και δικές του πρωτότυπες ποιητικές εργασίες. Η αξία του αναγνωρίστηκε σύντομα μέσα στο γαλλικό ακαδημαϊκό κύκλο αλλά και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ταυτόχρονα ασχολήθηκε με την πολιτική μεταλλασσόμενος βαθμιαία από φιλομοναρχικό συντηρητικό σε ριζοσπάστη δημοκρατικό. Την τελευταία περίοδο της ζωής του γνώρισε τη λατρεία του γαλλικού έθνους, ταυτιζόμενος με την ίδια τη Γαλλία, όπως ο ίδιος έλεγε στο ποίημά του "Lettre a une femme" (Γράμμα σε μία γυναίκα): "Je ne sais plus mon nom, je m'appelle Patrie!" (Δε γνωρίζω πλέον το όνομά μου, ονομάζομαι Πατρίς). Προ πάντων, όμως, ως ο μεγαλύτερος Γάλλος συγγραφέας του άμεσου μετεπαναστατικού περιβάλλοντος, ήταν ο ποιητής του νέου κόσμου, ο προφητικός, παραισθησιακός φιλόσοφος και μυθοπλάστης μιας ριζικά νέας εποχής.

 Οι Άθλιοι

Υπάρχουν έργα της λογοτεχνίας που ο πανδαμάτορας χρόνος δεν μπορεί να τα φθείρει, να εκμηδενίσει την αξία και τη σημασία τους, που μέσα απ' την αέναη ροή της ζωής αναδύονται πάντοτε σφριγηλά και αιώνια. Αυτά είναι όσα μεταδίδουν στον άνθρωπο ένα μήνυμα διαχρονικής αξίας, μια ιστορία παραδειγματική, που να μπορεί να ισχύει ως πρότυπο ζωής και πράξης των ανθρώπων.Τέτοιο έργο είναι οι Άθλιοι.

Το πεντάτομο αριστούργημα του Ουγκό, "Οι άθλιοι", είναι μεγαλειώδες, συναρπαστικό, συγκινητικό, ρομαντικό, πανανθρώπινο: ό,τι και να πει κανείς για το κλασικό αυτό μυθιστόρημα-σταθμό της γαλλικής, αλλά και της παγκόσμιας, λογοτεχνίας, θα είναι λίγο.
Άλλοι θα το διαβάσουν σαν μια αιώνια και ανυπέρβλητη ιστορία αγάπης, άλλοι σαν την πορεία ενός βασανισμένου ανθρώπου προς τη λύτρωση, άλλοι σαν ιστορικό-κοινωνικό σχόλιο μιας ολόκληρης εξεγερμένης και ταραχώδους εποχής, κάποιοι, τέλος, θα δουν σ' αυτό μια αθάνατη πινακοθήκη αλησμόνητων ανθρώπινων χαρακτήρων. Είναι όλα αυτά μαζί, αλλά και κάτι παραπάνω: ο θρύλος του 19ου αιώνα, ένα μυθιστόρημα ποιητικό, ένας ποταμός γνήσια λογοτεχνικής απόλαυσης. Ο Ουγκό δημιουργεί διαχρονικές ιδέες, ιδανικές μορφές, αιώνια σύμβολα μεγαλείου και μοίρας: τα ονόματα του Γιάννη Αγιάννη, του Μάριου και της Τιτίκας, του Ιαβέρη, του Γαβριά είναι γνωστά ακόμη και σε όσους δεν έχουν διαβάσει ποτέ το βιβλίο, έχοντας αποκτήσει συμβολική σημασία.
Τέλος, και για να συνειδητοποιήσουμε πόσο επίκαιρο παραμένει και στις μέρες μας το έργο αυτό, ας θυμηθούμε τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα:
"Όσο θα υπάρχει πάνω στη γη αμάθεια και δυστυχία, βιβλία όπως το παρόν μπορεί να μην είναι ανώφελα".

 1793 Γαλλική Επανάσταση.

Ο αιώνιος αγώνας του ανθρώπου για την πρόοδο και την κατάχτηση της ευημερίας. Μέσα από τα αίματα, τους καπνούς της μάχης και τη σύγκρουση των παθών, ακούγεται η υπόμνηση του καθημερινού καθήκοντος: της ανθρωπιάς. Στους "Άθλιους" ο ρομαντικός Β. Ουγκώ γίνεται ο ευαγγελιστής της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Στο "1793" η φωνή του παίρνει τις διαστάσεις μιας πανανθρώπινης κραυγής που, επιτέλους, ζητεί τη δικαίωσή της.

 

 Η Παναγία των Παρισίων

Η δεκαεξάχρονη τσιγγάνα Εσμεράλδα είναι πανέμορφη, γλυκιά και καλόκαρδη. Μαζί με την κατσικούλα της, την Τζαλί, δίνει αυτοσχέδιες παραστάσεις στους δρόμους του Παρισιού, γοητεύοντας το κοινό με τη χάρη και τη δεξιοτεχνία της. Και δεν φαντάζεται ότι η αθώα παρουσία της προκαλεί τον απαγορευμένο πόθο του Κλοντ Φρόλο, αρχιδιάκου της Παναγίας των Παρισίων, τον κρυφό έρωτα του Κουασιμόδου, του κακάσχημου, καμπούρη κωδωνοκρούστη της εκκλησίας, και τις σεξουαλικές ορέξεις του Φοίβου ντε Σατοπέρ, του ασυνείδητου στρατιωτικού που θέλει να κάνει το κέφι του μαζί της. Το πάθος των τριών αντρών σε συνδυασμό με τις δεισιδαιμονίες της κοινωνίας του Μεσαίωνα προδιαγράφουν για την Εσμεράλδα μια μοίρα τραγική.

Μαρκ Τουέιν, 1835-1910

Με το βιβλίο του "Ο περίφημος βάτραχος της Καλαβέρας" (1865) κέρδισε το ενδιαφέρον των συμπολιτών του και με το "Οι Αφελείς Ταξιδεύουν" ενίσχυσε τη φήμη του. Αλλά μόνο με το μυθιστόρημά του "Η Ζωή στο Μισισιπή" που έγραψε το 1883, και με τις "Περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν" το 1884, αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Αμερικής. Προς το τέλος της ζωής του, κυνηγημένος από προσωπικές δυσκολίες και οικονομικά προβλήματα, ο Τουέιν έχασε την αισιοδοξία του, με αποτέλεσμα μόνο οι ιστορίες "Ο άνθρωπος που διέφθειρε τον Χάντλμπουργκ" και "Ο μυστηριώδης ξένος" (που εκδόθηκε μετά το θάνατό του, το 1916) να είναι αντάξιες του μεγάλου ταλέντου του.

Ο Σάμιουελ Λόνγκχορν Κλέμενς, που έγινε γνωστός σ' όλο τον κόσμο ως Μαρκ Τουέιν, γεννήθηκε το 1835 και μεγάλωσε στο παραποτάμιο λιμάνι Χάνιμπαλ, στο Μιζούρι. Σε ηλικία δώδεκα χρόνων εγκατέλειψε το σχολείο ψάχνοντας για δουλειά. Εργάστηκε ως καπετάνιος σε ατμόπλοιο, τυπογράφος, στρατιώτης, χρυσοθήρας, εργάτης ορυχείων και ανταποκριτής στις Δυτικές Πολιτείες. Οι εμπειρίες του τον πλούτισαν με μια βαθιά γνώση των ανθρώπων, καθώς και με την ικανότητα να χειρίζεται τις διαλέκτους τους και να κατανοεί τα έθιμά τους.

Τομ Σόγιερ

 Ο Τομ Σόγιερ είναι ορφανός και ζει μαζί με τη θεία του Πόλλυ στο Μιζούρι, κοντά στον ποταμό Μισισιπή.
Ζωηρός και ατίθασος, προσπαθεί να αποφύγει το σχολείο και την πειθαρχία, ενώ θέλει να ζήσει μαγευτικές περιπέτειες. Παρέα με τον Χακ Φιν, τον καλύτερό του φίλο, μπλέκονται σε διασκεδαστικές και γοητευτικές ιστορίες, σκαρώνουν φάρσες, παίζουν τους πειρατές, τους Ινδιάνους, υποδύονται τους εξερευνητές και ψάχνουν για χαμένους θησαυρούς.
Τι θα συμβεί, όμως, όταν μια μέρα ο Τομ και η Μπέκυ, το κορίτσι που προσπαθεί να κερδίσει, χάνονται μέσα σε μια μεγάλη σπηλιά; Ποιο είναι το μυστικό που κρύβει μέσα στο σκοτάδι της;
Πότε ξεκαρδιστικό και πότε συγκινητικό, το έξοχο αυτό μυθιστόρημα προβάλλει με θαυμαστό τρόπο το αίσθημα ευθύνης και τη γενναιότητα ενός ατίθασου, σκανδαλιάρικου αλλά και καλόκαρδου παιδιού.

Χακ Φιν

Δημοσιευμένο το 1886, οχτώ χρόνια μετά τον "Τομ Σόγερ" και τοποθετημένο χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα, πριν από τον εμφύλιο, στην εποχή της δουλείας, το βιβλίο παρακολουθεί τις άλλοτε επικίνδυνες και άλλοτε κωμικές περιπέτειες του.. αλητάκου Χακ, επιστήθιου φίλου του Τομ, ο οποίος το σκάει από την κηδεμόνα του και ταξιδεύει κατά μήκος του Μισισιπή πάνω σε μια σχεδία, συντροφιά μ' έναν μαύρο σκλάβο φυγάδα, τον Τζιμ. Σε αντίθεση με τον "Τομ Σόγερ", η αφηγηματική φωνή εδώ δεν ανήκει στον συγγραφέα αλλά στον μικρό, εύστροφο και ελάχιστα καλλιεργημένο Χακ. Ένα παιδί γαλουχημένο με τα κηρύγματα του κατηχητικού σχολείου και τους φυλετικούς διαχωρισμούς της εποχής του, που βρίσκει τη δύναμη να τους εναντιωθεί και να ενώσει -έστω και πρόσκαιρα- την τύχη του με τον μαύρο φυγά, στο πρόσωπο του οποίου αναγνωρίζει όχι έναν σκλάβο αλλά έναν πολύτιμο φίλο.
Στις "Περιπέτειες του Χακ Φιν", ο Μαρκ Τουέιν αποτυπώνει τη σταδιακή ωρίμανση του ανήλικου ήρωά του, θίγοντας ζητήματα που ανακύπτουν μέσα από τα δίπολα αλήθεια-ψεύδος, άτομο-κοινωνία, φύση-πολιτισμός. Αναφερόμενος άλλωστε σ' αυτό, μιλούσε για "ένα βιβλίο μου, όπου μια σθεναρή καρδιά έρχεται σε σύγκρουση με μια διαστρεβλωμένη συνείδηση και η συνείδηση ηττάται κατά κράτος".

Πρίγκηπας και φτωχός

Μια παγερή και σκοτεινή μέρα του φθινοπώρου, του 1538, συνέβηκαν στην Αγγλία, μεταξύ άλλων, και τα εξής δύο περιστατικά: στο Λονδίνο γινόταν μεγάλος αναβρασμός γιατί στα ανάκτορα του Ουεστμίνστερ είχε γεννηθεί ο προ πολλού αναμενόμενος διάδοχος του θρόνου Εδουάρδος Τυδώρ γιος του Ερρίκου 8ου, και της τρίτης γυναίκας του Ιωάννας Σέϋμουρ.Τούτο λοιπόν ήταν το ένα γεγονός. Το άλλο, ήταν κάπως παρόμοιο, αλλά από άλλη πλευρά πολύ διαφορετικό.
Στο άθλιο προάστιο Όφαλ Κορτ, σ' ένα φτωχόσπιτο, ήρθε επίσης στον κόσμο, ένα άλλο παιδί, που η γέννησή σου πέρασε απαρατήρητη για τον πολύ κόσμο. Οι μόνοι που πρόσεξαν το περιστατικό, ήταν οι γονείς του μικρού.Τα παιδιά μεγάλωσαν, ο πρίγκηπας και ο φτωχός.Μόνο όταν αντάλλαξαν ζωές, μετά από χρόνια, κατάλαβαν τι σημαίνει να είσαι ζητιάνος από τη μία και πρίγκηπας από την άλλη..