Τρίτη 3 Φεβρουαρίου 2015

3 Ιεράρχες: Φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητας

Στις 30 Ιανουαρίου τιμήσαμε  τους Τρεις Ιεράρχες, τους τρεις επιφανείς άγιους  και θεολόγους της χριστιανικής θρησκείας, προστάτες των γραμμάτων και της παιδείας. Τον  Βασίλειο τον Μέγα,
Τον  Ιωάννη το Χρυσόστομο και  τον  Γρηγόριο το Θεολόγο.


Αναδείχθηκαν πατέρες της εκκλησίας και άγιοι. Η σοφία και η δράση τους, τους  έδωσε τον τίτλο των μεγίστων φωστήρων, όπως ψέλνεται και στο τροπάριό τους: «Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος...».

Πώς δικαιολογείται όμως οι τρεις αυτοί Ιεράρχες  να θεωρούνται ως κατ’ εξοχήν προστάτες της Παιδείας και των γραμμάτων;

Οι Τρεις Ιεράρχες δεν υπήρξαν μόνο ιερωμένοι ή απλοί θεολόγοι, αλλά ήταν στην κυριολεξία «πανεπιστήμονες», πρωταθλητές του πνεύματος και της αρετής. Με  τεράστια ποιμαντική δραστηριότητα, συγγραφική δύναμη και ασυναγώνιστη διδασκαλική και  παιδαγωγική σοφία.

Χαρακτηρίζονται ως   «Της εκκλησίας τα μεγάλα προπύργια», «οι στύλοι της Ευσεβείας», «οι επίγειοι άγγελοι» και «οι της Οικουμένης διδάσκαλοι».  


Μεγας Βασίλειος

Ο Βασίλειος(330-379) τα πρώτα γράμματα τα έμαθε από τον πατέρα του και μετά φοίτησε σε διάφορες σχολές της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Καισάρειας και του Βυζαντίου. Ήλθε έφηβος στην Αθήνα και σπούδασε με ζήλο, επιμέλεια και θαυμαστή επίδοση φιλοσοφία και ιατρική, καθώς και νομική, αστρονομία και ρητορική με μεγάλη επιτυχία. Στην Αθήνα συναντήθηκε με το Γρηγόριο το Ναζιανζηνό και έκτοτε συνδέθηκαν με μια σπάνια φιλία.

Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο. Διακρίνεται για την ακρίβεια και την καθαρότητα των λόγων του, το ρεαλισμό και τη βαθιά κριτική δύναμη του πνεύματός του. Ήρεμος, αποφασιστικός, θαρραλέος με σταθερή θέληση και έμφυτο θάρρος, ήταν τα χαρακτηριστικά των ψυχικών του αρετών που τον ωθούσαν σε κοινωνική δράση και κοινωνικό έργο. Παράδειγμα αποτελεί η «Βασιλειάδα» ένα συγκρότημα από φιλανθρωπικά ιδρύματα, νοσοκομεια, ορφανοτροφείο, σχολεια κ.α

Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ή Θεολόγος

Ο Γρηγόριος (328-391 μ.Χ.) σπούδασε κι αυτός στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας, στην Καισάρεια, όπου γνώρισε το Βασίλειο και συνέχισε τις Φιλοσοφικές σπουδές του στην Παλαιστίνη, την Αλεξάνδρεια και την Αθήνα,  Ήταν θεωρητικός θεολόγος, ρομαντικός, ενώ η ευγλωττία του και το ποιητικό του ταλέντο δεν ήταν συνηθισμένα. Υπερασπίστηκε την ορθοδοξία στηδύσκολη εποχή των αιρέσεων συγγράφοντας Θεολογικούς λόγους. Άνθρωπος φιλήσυχος αναμειγνυόταν στα κοινά και στη δράση όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις. Πάνω απ’ όλα επιβλήθηκε με την αρετή του. 

Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (354-407 μ.Χ.), ήταν ο διαπρεπέστερος μαθητής του μεγάλου Εθνικού Ρήτορα Λιβάνιου και αρχικά άσκησε το επάγγελμα του ρητοροδιδάσκαλου. Η ρητορική του δεινότητα, η φιλολογική του κατάρτιση και η ικανότητα να πείθει το λαό αποτελούσαν προϋποθέσεις για μια πετυχημένη πολιτική σταδιοδρομία. Ο Χρυσόστομος όμως ακολούθησε άλλη πορεία, την πορεία της δράσης στην υπηρεσία του λαού, των πτωχών, των αποδιωγμένων, την οργάνωση της Εκκλησίας, την κάθαρση Αυτής. Τον κέρδισε, όμως η Θεολογία και όχι η Νομική και τα δικαστήρια. Ο Χρυσόστομος αναδείχτηκε ρήτορας θαυμαστός, απαράμιλλος χειριστής του λόγου, ευθύτατος και διεισδυτικότατος ψυχολόγος και καταπληκτικός παιδαγωγός. Ανήκει στα φωτεινά αστέρια, όχι μόνο στο στερέωμα των Ελλήνων Πατέρων και διδασκάλων αλλά του κόσμου ολόκληρου.


Και οι Τρεις Ιεράρχες ,«της οικουμένης διδάσκαλοι» υπήρξαν άνθρωποι που συνδύασαν άριστα επιστήμη και αρετή, μόρφωση και δράση, θεωρία και πράξη, αλήθεια και αγάπη. Τα πολύπλευρα και πολυδιάστατα έργα τους δίνουν μέχρι σήμερα το στίγμα τόσο της ιδιαιτερότητας όσο και της οικουμενικότητας, της σκέψης και διδαχής των τριών διδασκάλων, έγιναν σύμβολα της ελληνορθόδοξης παιδείας. Και οι Τρεις Ιεράρχες έτρεφαν μεγάλη εμπιστοσύνη στην δύναμη της αγωγής και της παιδείας. Οι παιδαγωγικές ιδέες, γνώμες και αντιλήψεις των Τριών Ιεραρχών εκείνης της μακρινής εποχής είναι σύμφωνες με τις σύγχρονες θέσεις της επιστήμης της Παιδαγωγικής για την αγωγή των παιδιών και των εφήβων.



Ενδεικτικά παρατίθονται μερικές διαχρονικές παιδαγωγικές αρχές (=αξιώματα) των Τριών Ιεραρχών, οι οποίες αναφέρονται στο ρόλο, το έργο και την προσωπικότητα του δασκάλου.


     Ο Χρυσόστομος ήταν θιασώτης μιας αγωγής των νέων «εν ελευθερία», χωρίς καταπίεση και αυταρχισμό Η γνώμη του Χρυσοστόμου για την αγωγή και παιδεία «εν Χριστώ» των μαθητών είναι πολύμορφη και πολυπορισματική. Διέγνωσε πόση μεγάλη σημασία έχει για το διδασκόμενο η διδασκαλία να γίνεται με αγάπη προς αυτόν. Σημειώνει ότι ο μαθητής θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στη διδασκαλία και να διατυπώνει απορίες και γνώμες. Κάνει λόγο για τη λιτότητα και την αποφυγή επαναλήψεων, ώστε να εξασφαλίζεται η ψυχοσωματική ανάπτυξη του μαθητή. μιλεί για την επίδραση της γυμναστικής, την επενέργεια της Μουσικής και υπογραμμίζει ότι ο παιδαγωγός πρέπει να έχει επιστημονική επάρκεια και να είναι ακέραιος χαρακτήρας.

       Για το Γρηγόριο το παράδειγμα του δασκάλου στην εφαρμογή των όσων διδάσκει είναι η βάση της αγωγής.
       Κατά τον Μέγα Βασίλειο ο διδάσκαλος επιβάλλεται να έχει την εμπιστοσύνη των μαθητών του. Όταν  διδάσκει δεν πρέπει να είναι μήτε ασαφής, μήτε περιττός και μάταιος. Πρέπει να είναι σύντομος, ώστε να μην κουράζει τη μνήμη των μαθητών χωρίς πάλι να είναι και υπερβολικά βραχύλογος. Ακόμη δεν πρέπει να διδάσκει πολλά. Πολλές φορές «δέον να ταυτολογή» ώστε δια της επαναλήψεως να εμπεδώνει τις γνώσεις των μαθητών. Επιβάλλεται να αρχίζει από τα γνωστά και να χρησιμοποιεί κατανοητή γλώσσα για τους μαθητές του. Η διδασκαλία να γίνεται εποπτικά: «ως των πραγμάτων μάλλον εμποιούντων την πληροφορίαν της αληθείας.

Μια άλλη παιδαγωγική και διδακτική αρχή αναφέρεται στην επιλογή της διδακτέας ύλης. Στο τι πρέπει οι μαθητές να μαθαίνουν. Στο γνωστό σύγγραμμά του «Προς τους νέους όπως αν εξ ελληνικών οφελοίντο λόγων» ο Βασίλειος λέγει ότι όπως ο κηπουρός παραμερίζει τ’ αγκάθια για να κόψει τα τριαντάφυλλα, έτσι και ο σωστός δάσκαλος οφείλει να προσέχει τη διδασκαλία του Μαθήματός του προς τους μαθητές του, ώστε να τρέφονται, μορφώνονται και αναπτύσσονται ομαλά.


Όλα αυτά τα ανέφεραν οι Τρεις μεγάλοι μας Ιεράρχες τον 4ο αι μ.Χ, περιπου 1600 χρόνια πριν..και όμως εξακολουθούν να είναι τόσο επίκαιροι και τόσο διαχρονικοί. Δικαια λοιπόν θεωρούνται οι προστάτες της Παιδειας και των Γραμμάτων.


Οι Τρεις Ιεράρχες  πίστευαν ότι το μεγαλύτερο σχολείο είναι το σχολείο της αγάπης και ότι η αγωγή των  νέων είναι η πιο σπουδαία τέχνη. Η αγάπη για τους μαθητές είναι το βασικό γνώρισμα του παιδαγωγού, όπως είναι και το κύριο γνώρισμα του Χριστιανισμού.

Ο "Ερωδιός" εύχεται η φώτιση των 3 μεγάλων Πατέρων μας να  αποτελεί οδηγό στην πορεία για την παιδεία και την αγωγή των αγαπημένων μας μαθητών.